From Mount Helicon to Jaraguá: the singular case of Brasilienses aurifodinae

Authors

  • Alexandra de Brito Mariano Universidade do Algarve

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2447-8997.teresa.2021.174289

Keywords:

Eighteenth-century, Didactic Poetry, Society of Jesus, Mining, Minas Gerais.

Abstract

José Basílio da Gama's Brasilienses aurifodinae belongs to a microtradition of Jesuit didactic poetry documented in eighteenth-century mining related texts written both in Europe and the so-called New World. By highlighting the particularities of gold mineration in Minas Gerais and, simultaneously, recalling literary and mythological traditions of classical antiquity, the poet exhibits a strong literary intentionality. This paper aims to, among other aspects, evaluate the features that reveal this intentionality and that make the basilian poem such a distinct piece among the set of Ignatian neolatine production.

Downloads

Download data is not yet available.

References

ALDEN, Dauril. Late Colonial Brazil, 1750-1808. In: BETHELL, Leslie (Ed.). The Cambridge History of Latin America, vol. II: Colonial Latin America. Cambridge, New York, Melbourne: Cambridge University Press, 1989, pp. 601-660.

ANTONIL, André João, SJ. Cultura e opulencia do Brasil por suas drogas e minas: texte de l’edition de 1711. Paris: Institut des Hautes Études de l’Amérique Latine, 1968.

BARTAKOVICS, Joseph, S.J. Metallurgicon, sive De Cultura Fodinarum Auri et Argenti. Adjectus Indiculus Vocabulorum Quorundam ad Aurariam Argentariamque Spectantium. Latine, Hungarice et Germanice. Tyrnau: Typ. Academicis Soc. Jesu, 1748.

BOXER, C. R. The golden age of Brazil: growing pains of a colonial society: 1695-1750. Lisbon: Carcanet Press in association with the Calouste Gulbenkian Foundation and the Discoveries Commission, 1995.

CASSOLA, Gasparo Luigi, S.J, L’Oro poema. Milano: Appresso Guiseppe Galeazzi Regio Stampatore, 1770.

CHAVES, Vania Pinheiro. O “Uraguai” e a fundação da literatura brasileira: um caso de diálogo textual. (Doutoramento em Letras)- Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa. Lisboa, 1990, vol. II, p. 927.

CHAVES, Vania Pinheiro. O despertar do génio brasileiro: uma leitura de “O Uraguai” de José Basílio da Gama. Campinas, São Paulo: Editora da Unicamp, 2000.

FIGUEIREDO, Fidelino. História da Literatura Clássica: continuação da II época (1580-1756); III época (1756-1825). S. Paulo: Anchieta, 1946.

GAMA, José Basílio da. Ex. S.J. Brasilienses Aurifodinae Poemate Didascalico ab urifodinensibus Musis Depromptae, sive De Auro, Ejusque Extractione in Brasilia Poetica Descriptio a Josepho Basilio Gama Elucubrata. Additis, et Compendiaria Appendice, Soluta Oratione: et Curiosa Quaestione de Auri Genesi. [Roma: 1762?]

GODINHO, Vitorino Magalhães. Portugal, as frotas do açúcar e as frotas do ouro (1670-1770). Revista de História, Lisboa, n. 15, pp. 82-83, 1953.

GORMAN, Michael John. Mathematica and modesty in the Society of Jesus. In: FEINGOLD, M. (Ed.). The new science and jesuit science: seventeenth century perspectives. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers, 2003, pp. 1-120.

HASKELL, Yasmin Annabel. Die Poesie der Dinge. Latin Scientific Poetry under the Shadow of the Jesuit Suppression. De Gruyter, 2021, pp. 239-255.

HASKELL, Yasmin Annabel. Loyola’s bees: ideology and industry in jesuit latin didactic poetry. Oxford: Oxford University Press, 2003.

KAULEN, Lourenço, SJ. Refutação das calumnias contra os jesuítas contidas no poema “Uruguai” de José Basílio da Gama. Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, Rio de Janeiro,1907, t. 68, parte 1, pp. 93-224.

LANDÍVAR, Raphael, SJ. Rusticatio mexicana, seu rariora quaedam ex agris mexicanis decerpta, atque in libros decem distributa, Mutinae, Apud Societatem Typographicam, 1781 e 2.ª ed. Rusticatio mexicana, editio altera auctior, et emendatior, Bononiae, 1782.

LAIRD, A. & ARBO, D. Columbus. The Lily of Quito, and the Black Legend: The Context of José Manuel Peramás Epic on the Discovery of New World: “De invento Novo Orbe inductoque illuc Christi sacrificio.” Dieciocho, v. 38, n. 1, 2015, pp. 7-32.

LE FEBVRE, François Antoine, S.J. “Aurum.” In: Poemata Didascalica vel Edita vel Collecta Studiis Fr. Oudin, ed. François Oudin, S.J., 2 vols., 1:210-223. Paris: Petrum Aegidium le Mercier, 1749.

LEITE, S., Serafim, SJ. Palavras do Sr. Serafim Leite, S.I.. Revista da Academia Brasileira de Letras, Rio de Janeiro, ano 40, v. 62, julho – dezembro,1941, pp. 209-211.

LEITE, S., Serafim, SJ. História da Companhia de Jesus no Brasil, 10 vols., Lisboa: Livraria Portugália; Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1938-1950.

MARIANO, Alexandra de Brito. “Visões do ‘outro’ no Brasil colonial”. In: Avanços em Literatura e Cultura Brasileiras.vol. 6 (eds. Petar Petrov et al.). Santiago de Compostela – Faro: Associação Internacional de Lusitanistas, Através Editora, 2012, pp. 27-42. [ISBN-978-84-87305-60-3]

MARIANO, Alexandra de Brito. New World ‘Ethiopians’: Slavery and Mining in Early Modern Brazil through Latin Eyes. In: HASKELL, Y. & RUYS, J. F. (Eds.). Latinity and Alterity in the Early Modern Period. Tempe, AZ: Medieval and Renaissance Texts & Studies; Arizona: Brepols, 2010, pp. 201-220.

MARIANO, Alexandra de Brito. As Minas de ouro das Américas, novos espaços para a imaginação científica. In: OLIVEIRA, F., TEIXEIRA, C., DIAS, P. B. (Orgs.). Espaços e paisagens: antiguidade clássica e heranças contemporâneas. Actas de Congresso – VII Congresso APEC . Coimbra: Associação de Estudos Clássicos e Imprensa de Universidade de Coimbra. Vol II, 2009, pp. 395-404. . Acessível em: https://bdigital.sib.uc.pt/classicadigitalia/bitstream 123456789/18/5/espacos_e_paisagens_vol_2.pdf

OLIVEIRA, F., TEIXEIRA, C., DIAS, P. B. Brasilienses aurifodinae. O ouro e a literatura didáctica no Brasil Setecentista, 2 vols. [Tese de Doutoramento, Universidade do Algarve]. Faro. 2005.

MARNOTO, Rita. Os estatutos da Arcadia Romana e da Arcádia Lusitana. Miscelânia de estudos em honra de Maria Manuela Gouveia Dellile, Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra, Centro de Investigação em Estudos Germanísticos, Coimbra, pp. 667-686, 2011.

MELO, José Rodrigues de, SJ, e Prudêncio do Amaral, SJ, Geórgicas brasileiras: cantos sobre coisas rústicas do Brasil, reedição da edição princeps de 1781, trad. port. de João Gualberto Reis, biografias e notas de Regina Pirajá da Silva, Rio de Janeiro: Academia Brasileira, 1941.

OLIVEIRA, F., TEIXEIRA, C., DIAS, P. B. Temas rurais do Brasil, obra em latim, introd. e trad. port. de Raul José Sozim e Sérgio Monteiro Zan, Ponta Grossa: Univ. Estadual de Ponta Grossa, 1997.

O’NEILL, Charles E., SJ e DOMÍNGUEZ, Joaquín M., SJ (Dirs.). Diccionario histórico de la Compañía de Jesús (Biográfico-Temático), 4 vols. Roma: Institutum Historicum, S.I., 2001.

RODRIGUES, Mirtes Rocha, e Celso Pontara. “Brasilienses Aurifodinae: Sua Dúbia Autoria.” Revista De Letras, vol. 19, 1977, pp. 127–140. JSTOR, www.jstor.org/stable/27666256.

SOMMERVOGEL, Carlos, SJ, et al. (eds.), Bibliothéque de la Compagnie de Jésus, 12 vols., Brussels: Oscar Schepens, Paris: Alphonse Picard, 1890-1932.

VERÍSSIMO, José. História da Literatura Brasileira: de Bento Teixeira (1601) a Machado de Assis (1908). Rio de Janeiro: Liv. Francisco Alves, 1916, p. 212.VERSIANI DOS ANJOS, C. (2019). A Arcádia Romana e a Arcádia Ultramarina: diálogos literários entre a Itália e o Brasil na segunda metade do século XVIII / The Roman Arcadia and the Arcadia Ultramarina: Literary Dialogues between Italy and Brazil in the Second Half of the Eighteenth Century. O Eixo e a Roda: Revista de Literatura Brasileira, v. 28, n. 3, 2019, pp. 83-114. doi:http://dx.doi.org 10.178512358-9787.28.3.83-114.

VIEIRA, António, SJ. Sermão da 1.ª Oitava da Páscoa”. In: VIEIRA, A. Sermões, vol. II, t. V. Porto: Lello & Irmão, 1959, pp. 219-255.

Published

2021-12-26

How to Cite

Mariano, A. de B. (2021). From Mount Helicon to Jaraguá: the singular case of Brasilienses aurifodinae. Teresa, 21, 29-43. https://doi.org/10.11606/issn.2447-8997.teresa.2021.174289