A jornada do discurso missionário: da polêmica religiosa à curiosidade intelectual
DOI:
https://doi.org/10.11606/va.i1.199608Palavras-chave:
missão japonesa, religiões, jesuítas, Japão, missão europeiaResumo
No contexto da expansão europeia do século XVI, a evangelização dos povos rotulados como pagãos ocupou um papel central. Não demorou para que os missionários percebessem que a evangelização de tais populações só avançaria se levada a cabo de maneira negociada. Partindo dessa ótica, os missionários, com especial ênfase os jesuítas, passaram a dedicar-se aos estudos das línguas e costumes dos povos a quem buscavam evangelizar. Utilizando do exemplo da experiência jesuíta no Japão, buscarei discutir como os relatos missionários acerca daquilo que seus autores vieram a denominar “religião” de tais populações passaram a alimentar a uma curiosidade intelectual sem precedentes na Europa.
Downloads
Referências
AGNOLIN, Adone. História das religiões: perspectiva histórico-comparativa. São Paulo: Paulinas, 2013.
APP, Urs. The Cult of Emptiness: The Western Discovery of Buddhism Thought and the Invention of Oriental Philosophy. Kyoto: University Media, 2012.
BERNABÉ, Renata C. Reformulando ‘religião’: a questão da comensurabilidade e o caso japonês. In: SÁ, Michele Eduarda Brasil de; FERREIRA, Aldenor da Silva (org.). O Japão sob múltiplos olhares. Campo Grande: Editora UFMG, 2022.
BERNAND, Carmen; GRUZINSKI, Serge. De la idolatría: una arqueología de las ciencias religiosas. Trad. de Diana Sánchez. Ciudad de México: Fondo de Cultura Económica, 1992.
COELHO, Gaspar. Carta ânua, 15 de fevereiro de 1582. In: Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI), Japonica-Sinica (Jap.Sin.) 45 II, fols. 31-54v.
CLOSSEY, Luke. Salvation and Globalization in the Early Jesuit Missions. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
COMPANHIA DE IESUS. Cartas que os padres e irmãos da Companhia de Iesus escreuerão dos Reynos de Iapão y China aos da mesma Companhia da India, y Europa, desdo anno de 1549 atè o de 1580. [Évora]: Manoel de Lyra, 1598. t. 1.
DONNELY, John P. Antonio Possevino’s Plan for World Evangelization. The Catholic Historical Review, Washington, DC, v. 74, n. 2, p. 179-198, 1988.
GASBARRO, Nicola M. A modernidade ocidental e a generalização de ‘religião’ e ‘civilização’: o agir comunicativo das missões. In: ALMEIDA, Nery de B.; SILVA, E. M. da (org.). Missão e pregação: a comunicação religiosa entre a História da Igreja e a História das Religiões. São Paulo: Editora Unifesp, 2014.
GASBARRO, Nicola M. Missões: a civilização cristã em ação. In: MONTERO, Paula (org.). Deus na aldeia: missionários índios e mediação cultural. São Paulo: Globo, 2006. p. 67-109.
JORDÃO, Levy M. Bullarium patronatus Portugalliae regum in ecclesiis Africae, Asiae atque Oceaniae: bullas, brevia, epistolas, decreta actaque sanctae sedis ab Alexandro III ad hoc usque tempus amplectens. Lisbon: Typographia Nationali, 1868. v. 1.
MEDINA, Juan R. de (org.). Documentos de Japón, 1547-1557. Roma: Institutum Historicum Societatis Iesu, 1990. (Monumenta Historica Societatis Iesu, 137).
MEDINA, Juan R. de (org.). Documentos del Japón, 1558-1562. Roma: Instituto Histórico de la Compañía de Jesús, 1995. (Monumenta Historica Societatis Iesu, 148).
MULSOW, Martin. Antiquarianism and Idolatry: The Historia of Religions in the Seventeenth Century. In: POMATA, Gianna; SIRAISI, Nancy G. (org.). Historia: Empiricism and Erudition in Early Modern Europe. Cambridge: The MIT Press, 2005. DOI: 10.7551/mitpress/3521.003.0007.
PALOMO, Frederico; MALDAVSKY, Aliocha. La misión en los espacios del mundo ibérico: conversiones, formas de control y negociación. In: XAVIER, Angela Barreto; PALOMO, Frederico; STUMPF, Roberta (org.). Monarquias ibéricas em perspectiva comparada: dinâmicas imperiais e circulação de modelos político-administrativos (séculos XVI-XVIII). Lisboa: Imprensa de Ciência Sociais, 2018. p. 543-590.
POMPA, Cristina. Para uma antropologia histórica das missões. In: MONTERO, Paula (org.). Deus na aldeia: missionários índios e mediação cultural. São Paulo: Globo, 2006. p. 111-142.
POSSEVINO, Antonio. Bibliotheca selecta qua agitur de ratione studiorum in historia, in disciplinis, in salute omnium procuranda. Roma: Ex Typographia Apostolica Vaticana, 1593.
RUBIÉS, Joan-Pau. The Concept of Cultural Dialogue and the Jesuit Method of Accommodation: Between Idolatry and Civilization. Archivum Historicum Societatis Iesu, Rome, v. 74, n. 147, p. 237-280, 2005.
RUBIÉS, Joan-Pau. Comparing Cultures in the Early Modern World: Hierarchies, Genealogies and the Idea of European Modernity. In: GAGNÉ, Renaud; GOLDHILL, Simon; LLOYD, Geoffrey Ernest Richard (org.). Regimes of Comparatism: Frameworks of Comparison in History, Religion and Anthropology. Leiden: Brill, 2019. p. 116-176.
RUBIÉS, Joan-Pau. Real and Imaginary Dialogues in the Jesuit Mission of Sixteenth-Century Japan. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Leiden, v. 55, n. 2/3, p. 447-494, 2012.
SCHURHAMMER, Georg. Francis Xavier: His Life, His Times. Trad. de M. Joseph Costelloe. Roma: The Jesuit Historical Institute, 1982. v. 4.
STROUMSA, Guy G. A New Science: The Discovery of Religion in the Age of Reason. Cambridge: Harvard University Press, 2010.
VALIGNANO, A. Catechismus christianae fidei, in quo veritas nostrae religionis ostenditur, et sectae iaponeses confutantur. Lisbon: [s. n.], 1586.
VENTURA, Ricardo. As disputas de Amanguchi: testemunhos do diálogo entre cristianismo e budismo em meados do século XVI. Revista Lusófona de Ciência das Religiões, Lisboa, v. 6, n. 11, p. 83-95, 2007.
WILLIAMS, Paul. Māhāyana Buddhism: The Doctrinal Foundations. Londres: Routledge, 1989.
Downloads
Publicado
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2024 Renata Cabral Bernabé
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by/4.0/88x31.png)
Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autores que publicam nesta revista concordam com os seguintes termos:
- Autores mantém os direitos autorais e concedem à revista o direito de primeira publicação, com o trabalho simultaneamente licenciado sob a Licença Creative Commons Attribution que permite o compartilhamento do trabalho com reconhecimento da autoria e publicação inicial nesta revista.
- Autores têm autorização para assumir contratos adicionais separadamente, para distribuição não-exclusiva da versão do trabalho publicada nesta revista (ex.: publicar em repositório institucional ou como capítulo de livro), com reconhecimento de autoria e publicação inicial nesta revista.
- Autores têm permissão e são estimulados a publicar e distribuir seu trabalho online (ex.: em repositórios institucionais ou na sua página pessoal) a qualquer ponto antes ou durante o processo editorial, já que isso pode gerar alterações produtivas, bem como aumentar o impacto e a citação do trabalho publicado (Veja O Efeito do Acesso Livre).